Həzrət Ömər haqqında söhbət gedirdi. Onun iştirak etdiyi qəzəvat (peyğəmbərin özü iştirak ediyi döyüş) və səriyyələr (əshabədən kiminsə başlıq altında göndərilən yürüş )barəsində bəyan edəcəyəm.

Həzrət Ömər bin Xəttab Bədr Ühəd və Xəndək daxil olmaqla bütün qəzəvatda peyğəmbərlə birlikdə iştirak etdi. Bundan başqa da bir neçə sirayada iştirak etdi və bəziləri onun başçılığı altında göndərildi. Bədər qəzəvəsində əshabənin dəvələrinin sayı yetmiş idi. Ona görə də növbə ilə minmək şərti ilə, hər üç nəfərə bir dəvə düşürdü. Həzrət Abu Bakr, Ömər və Abdulrehman bin Auf bir dəvə ilə idilər.

Əbu Süfyanın Suriyadan gələn karvanını saxlamaq üçün peyğəmbər Mədinədən çıxdı. Mədinənin yanındakı vadi Səfəraya yaxın olan Zəfəran yerində müsəlmanların qafiləsi (dəstəsi) çatanda xəbər aldı kı, Qürəyş öz ticarəti karvanını qorumaq üçün çıxıblar. Peyğəmbər əshabələrə müşavirə üçün çağırdı və onlara xəbər etdi ki Məkkədən bir dəstə sürətlə gəlir. Bu barədə fikriniz nədir? Karvanı ordudan üstün tutursunuz? Bəli dedi. Yəni bir qrup “Biz karvanı düşməndən üstün tuturuq” dedi. Başqa bir rəvayətə görə ki bir qrup adamlar dedi ki; əgər siz bizi öncədən xəbər etsəydiniz biz müharibə üçün hazır olardıq. Biz ancaq ticarət karvanını saxlamaq üçün gəlmişik. Başqa bir rəvayətdə belə söylənib ki, onlar dedilər ey Allahın elçisi! Siz düşməni buraxıb ticarət karvanına gedin. Bunun üzərinə Peyğəmbərin (s) mübarək üzünün rəngi dəyişdi. Həzrət Əbu Əyyub bu ayənin nazil olmasının səbəbinin bu hadisənin olduğunu bildirmişdir:

کما اخرجک ربک من بیتک بالحق وان فریقا من المؤمنین لکارھون۔

 

O zaman ki, Rəbbiniz sizi haqla evinizdən qovdu, möminlərdən bir dəstə isə bunu bəyənmədi. O zaman Həzrət Əbu Bəkr ayağa qalxdı və danışdı və çox yaxşı bir söhbət etdi. Sonra Hz. Ömər ayağa qalxdı və danışdı və çox yaxşı bir söhbət etdi. Sonra Müqdad ayağa qalxdı və soruşdu: “Ya Rəsulullah!” Allahın sizə əmr etdiyi şeyə əməl edin. biz sizinləyik Allaha and olsun ki, İsrail övladları Musaya dediyi kimi sənə bunu deməyəcəyik.

فاذھب انت وربک فقاتلا انا ھٰھنا قاعدون

Get! Sən və sənin Rəbbin döyüşün. Biz burada oturmuşuq!

Dedi ki, yox, həyatımız olduğu müddətdə sizinlə vuruşacağıq.

Həzrət İbn e Abbas bəyan edir ki; əsirləri tutarkən, yəni müsəlmanların Bədr döyüşündə əsir götürüldüyündə Peyğəmbər (s) Həzrət Əbu Bəkrə və Hz. Ömərə dedi. Bu məhbuslar haqqında nə düşünürsünüz? Həzrət Əbu Bəkr ifadə etdi ki; Ey Allahın Peyğəmbəri! əmiuşağımız və qohumumuzdur. Düşünürəm ki, onlardan fidyə alsanız, bu bizim üçün bu kafirlərə qarşı bir güc mənbəyi olacaq və Allah-Təalanın onları İslama yönəltməsinə yaxındır.

Peyğəmbər (s) buyurdu: Ey İbn Xəttab, fikrin nədir? Həzrət Ömər dedi; “Xeyr, ya Rəsulullah”. Allaha and olsun ki, mənim fikrim Əbu Bəkrin fikri deyil. Daha doğrusu, fikrim budur ki, bunları bizə təhvil verin, biz onların boynunu vuraq. Aqili Əliyə əmanət edək ki, onu öldürsün və mənim qohumum olanı mənə əmanət edin, mən də onu öldürüm. çünki bunların hamısı kafirlərin rəhbərləridir.

 Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm) Əbu Bəkrin sözlərini üstün tutdu. Hz. Ömərin sözlərinə üstünlük vermədi. Ertəsi gün gələndə Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm) və Əbu Bəkr oturub ağlayırdılar. Soruşdum: “Ya Rəsulullah, sənin və yoldaşının ağlamağına səbəb olan şeyləri de.” Ağlamalı olsa, mən də ağlayacağam, əks halda hər ikiniz kimi qəmli oturacağam.

 Rəsulu Allah(salavat və salam və rəhmət və bərəkət) buyurdu: Ağlamağımın səbəbi, yoldaşlarınızın mənim qabağımda onlardan fidyə almağı təklif etmələridir. Onların əzabı mənə bu ağacdan da daha yaxın göstərildi hansı ağac kı, peyğəmbərin yanında idi. Allah bu ayəni nazil etdi.

ماکان لنبی ان یکون لہ اسری حتی یثخن فی الارض۔

Peyğəmbərə yer üzündə qırmayınca əsir götürmək yaraşmaz.

Sonra iki ayə məsafə ilə yazılıb;

فکلوا مما غنمتم حلالاً طیبا

Ələ keçirdiyiniz qənimətləri halal və təmiz olaraq yeyin.

Allah onlara qənimət halal etmişdi.

Hədisin başlanğıcındakı sözləri sonrakı Quran ayəsinin sözlərilə bir az üst-üstə düşmür. Beləliklə bu rəvayəni düzgün saymaqla tarixçilər, bioqraf yazanlar, və şərhçilər yazırlar kı; guya Allah bədr döyüşünün əsirlərilə bağlı fidyə qərarını bəyənmədi  və Hz. Ömərin rəyini bəyəndi. Hz. Ömərin bioqrafları Həzrət Ömərin rəyi ilə əlaqədar Quran hökmlərinin nazil olduğu ayrıca bir fəsil yazdıqda, bunlardan biri də Həzrəti Ömərin Bədr Döyüşü əsirləri ilə əlaqədar Allah-Təalaya üstünlük verdiyini, lakin qeyri-müəyyən olduğunu yazır. dediyim kimi aydın deyil, amma bioqraflar və şərhçilər bunu səhv başa düşmüş kimi görünürlər.

Hər halda, Həzrət Mosleh Moudun (Allah ondan razı olsun) verdiyi açıqlama, bu rəvayətləri təkzib edən yayımlanmamış şərh qeydlərindən birində tapıldı və Hz. Hz. Ömərin səbəbini heç bir səbəb olmadan yüksəltmək üçün bir rəvayət söylədiyi və ya səhv hesab edildiyi görünür. lakin Hz. Mosleh Mo’ud Ənfal surəsinin 68-ci ayəsini izah edərək yazır ki, İslamdan əvvəl Ərəbistanda və dünyanın bəzi digər yerlərində belə bir adət idi ki, müharibə olmasa da, döyüş olmasa da, belə baş verdiyini təəssüf edirəm ki, onlar əsir götürdülər və kölə saxladılar. Bu ayə onların bu çirkin ritualını ləğv edir və açıq şəkildə əmr edir ki, yalnız müharibə vəziyyətində və döyüşdən sonra düşmən adamları əsir götürülə bilər. Döyüş olmayacağı təqdirdə bir adamı əsir götürmək olmaz. Bu ayə səhv təfsir edilmişdir. Müsəlmanların Bədr Döyüşü münasibətilə Məkkə əsirlərindən bəzilərini əsir götürdükləri zaman Peyğəmbər (s.ə.s.) səhabələrlə onlarla nə barədə qərar verməli olduğuna dair məsləhət aldığını söyləyirlər. Hz. Ömər öldürülməli olduğu qənaətində idi. Həzrət Əbu Bəkr, bir fidyə ilə sərbəst buraxılmalı olduğu qənaətində idi. Peyğəmbər (s.ə.v.) Əbu Bəkrin rəyini bəyəndi və bu, Ənfal surəsinin 68-ci ayəsidir ki, Peyğəmbərə yer üzündə qırmayınca əsir götürmək yaraşmaz.

Hər halda Həzrət Mosleh Moud, bunu izah edərkən Həzrət Əbu Bəkrin rəyinin fərqli olduğunu söyləyir. Hz. Ömərin rəyi fərqli idi və Peyğəmbər (s.ə.v.) Həzrət Əbu Bəkrin rəyini bəyəndi və fidyəni aldı, əsirləri sərbəst buraxdı. Lakin bəzilərə görə, bu ayə nazil olduqda, sanki Allah bu hərəkətini bəyənmədi. Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) Məhkumlar öldürülməli və fidyə almamlı idi. Bu, Təbərinin təfsirindədir.

 Həzrət Mosleh Mo’ud yazır, ancaq bu şərh səhvdir. O dövrdə Allah məhkumların fidyə ilə sərbəst buraxılmaması üçün belə bir əmr verməmişdi, ona görə də fidyəni qəbul etdiyi üçün Peyğəmbər (s) günahlandırıla bilməzdi. İkincisi, Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) əvvəllər Nəhlədə iki nəfərdən fidyə alıb azad etmişdi və Allah onun bu hərəkətini bəyəndi. Üçüncüsü, ancaq iki ayədən sonra Allah müsəlmanlara müjdə verir ki, Qənimətdən nə əldə edirsənsə, yeməyin halal və yaxşıdır. Heç kimin ağlına da gələ bilməz ki, Allah peyğəmbərin fidyə almasna bəyənməsin və aldığı fidyəni sonra halal etsin. Bu səbəbdən bu təfsir səhvdir və düzgün təfsir budur ki, ayədə məhkumların yalnız nizamlı bir döyüş olduğu və düşmənin ağır zərbələrlə məğlub olacağı təqdirdə tutula biləcəyinə dair ümumi bir qayda qoyulmuşdur. Quranın təfsirçiləri arasında Əllamə İmam Razi və məşhur bioqrafiya müəllimi Əllamə Şibli Nomani vəd olunmuş Müslih tərəfindən bildirilən eyni mövqedədirlər.

 

Həzrət Mirzə Bəşir Əhməd Sahib, Mədinəyə çatanda Həzrət Peyğəmbərin (s) məhkumlara onlar haqqında nə edilməsi lazım olduğunu tövsiyə etdiyini yazır. Ərəbistanda məhkumları öldürmək və ya daimi olaraq kölə etmək adət idi, lakin bu, Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) təbiətinə çox pis təsir edirdi və bu barədə ilahi bir əmr bildirilməmişdi. Həzrət Əbu Bəkr, fidyə ilə sərbəst buraxılmalarının lazım olduğunu söylədi, çünki sonda bu insanlar öz qardaşlarıdır və sabah İslamın şəhidlərinin onlardan doğması təəccüblü deyil, lakin Hz. Ömər bu fikrə qarşı çıxdı. Dini məsələdə qohumluq olmamalı və bu insanların əməlləri ilə öldürülməyə layiq olduqlarını söylədi. O dedi ki; Mənim fikrimcə bunların hamısı öldürülməlidir. Hətta müsəlmanlara öz qohumlarını öz əlləri ilə öldürmək əmri verilməlidir.

 Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm), öz təbii mərhəmətindən təsirləndi və Əbu Bəkrin rəyini bəyəndi və qətlə qarşı qərar verdi və fidyə verən müşriklərin sərbəst buraxılmasını əmr etdi.sonra buna uyğun ilahi əmr də endirildi. Həzrət II. Xəlifətul Masih tərəfindən də yazıldığı kimi, fidyə vermə əmri nazil olduqda, bu hədisin Hz. Peyğəmbər və Həzrət Əbu Bəkrin ağlamasına haqq qazandırmaq üçün qəribə görünür. ۔ Hər halda, Həzrət Mirzə Bəşir Əhməd Sahib, hər bir insanın bir min dirhəmdən dörd min dirhəmə qədər xilas olmasının sabit olduğunu və bununla da bütün məhbusların sərbəst buraxıldığını yazır.

Hz. Ömərin qızı Həzrət Hafsanın Həzrət Peyğəmbərə (s) evlənməsindən bəhs olunur ki, Həzrət Hafsanın əri Bədr döyüşündə iştirak etdi və döyüşdən qayıdarkən xəstələndi və öldü. Daha sonra Peyğəmbər (s) Hafsa ilə evləndi.

 Buxaridə Həzrət Abdullah bin Ömərin Həzrət Ömər ibn Xəttabın Həzrət Hafsa binti Ömər Anis bin Xudifanın Səhmi tərəfindən dul qaldığı və Bədrdə iştirak edən Peyğəmbərin (s) səhabələrindən biri olduğunu söylədiyi nəql edilmişdir.  Hz. Ömər dedi: Həzrət Osman bin Affanla görüşdüm və Həfsəni ona xatırlatdım və dedim ki, istəsəniz Hafsa binti Öməri sizinlə evləndirə bilərəm. Dedi ki, “bu məsələni özüm nəzərdən keçirəcəyəm.” Həzrət Ömər deyir ki bir neçə gün gözlədim. Sonra Osman dedi: “mən hələlik evlənməsm bu münasib görünür”.

Hz. Ömər deyir, sonra Həzrət Əbu Bəkrlə görüşdüm və dedim ki, istəsən Hafsa binti Öməri səninlə evləndirə bilərəm. Həzrət Əbu Bəkər susdu və heç bir cavab vermədi. Hz. Ömər deyir ki, mən Osmandan daha çox onun inkarını hiss etdim, yəni onun da imtina etməsi məni kədərləndi. Sonra bir neçə gün qaldım. Sonra Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) Həzrət Hafsaya evlilik mesajı göndərdi və mən də onunla evləndim.

Evlilik bağlandıqda Əbu Bəkr mənimlə görüşdü və dedi: Bunu etməkdən imtina etdiyim zaman bəlkə də məndən bir şey hiss etdin.Həfsədən danışanda sənə cavab vermədim. dedim ki; bəli, hiss etdim. Dedi: “Əslində dediklərinə görə sizə cavab vermədim.” Məni dayandırmadı, ancaq Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) Həfsədən bəhs etdiyini bildiyimdən və Peyğəmbərin (salləllahu aleyhi və səlləm) sirrini açmadığımdan sənə cəvab vermədim.

 

Həzrət Mirzə Bəşir Əhməd Sahib də bu hadisənin təfərrüatlarından bəzi Sira Xatam-un-Nabiyyində yazmışdır. Belə söylədi:

Hz. Ömər bin Xattabın Hafsa adlı bir qızı var idi. Bədr döyüşündə iştirak edən səmimi bir yoldaş olan Xanis ibn Huzhafa ilə evləndi. Bədrdən sonra Mədinəyə qayıdarkən Xanis xəstələndi və yaxşılaşa bilmədi. Ölümündən bir müddət sonra Həzrət Ömərə Həfsənin ikinci evliliyi narahatlıq doğurtdu. O zaman Həfsənin iyirmi yaşı tamam idi. Həzrət Ömər təbii sadəliyindən Həzrət Usman bin Affanla görüşdü və qızı Həfsənin indi dul olduğunu xatırlatdı. Dedi ki əgər bəyənsəz siz onunla evlənə bilərsiniz. Amma Həzrət Ösman ona dəqiq bir cavab vermədi. Bundan sonra Hz. Ömər Hz. Əbu Bəkrə zikr etdi, lakin Həzrət Əbu Bəkr də susdu və heç bir cavab vermədi. Ömər buna çox üzüldü və eyni kədər içində Həzrət Peyğəmbərin (s) xidmətinə gəldi və bütün əhvalatı ona danışdı. Peyğəmbər Ömərə dedi, narahat olma, İnşallah Hafsa Osmandan daha yaxşı bir ər alacaq və Əbu Bəkr və Osman Hafsadan daha yaxşı bir arvad alacaqlar. Bunu Həzrət Əbu Bəkr və Həzrət Osmanın da tanıdığı Həfsə ilə evlənmək və qızı Ummü Külsümü Osmanla evləndirmək niyyətində olduğu üçün söylədi və Hz. Ömərin təklifini rədd etdi.

Hafsa evliliyinin xüsusi üstünlüklərindən biri də Həzrəti Əbu Bəkrdən sonra bütün səhabələrin ən yaxşısı sayılan Həzrəti Ömərin qızı və Peyğəmbərin yaxın əshabələrindən biri olması idi. Bu səbəbdən, aralarındakı əlaqəni gücləndirmək və Ömərlə Həfsənin Xanis bin Hudafənin vaxtsız ölümü ilə başlarına gələn travmaları ödəmək üçün Həzrət Peyğəmbər (s) Hafsa ilə evləndi. ikinci ümumi maraq, Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm) nə qədər çox arvad alsaydı, daha yaxşı idi cünki qadınlar bəşəriyyətin bir hissəsi bəlki bəzi cəhətlərdən yarısıdırlar. Bəzi hallarda, dəvət, təbliğ və tədris işi daha geniş və asan olardı. Yaxşı alınacaqdır.

 

Uhud döyüşü haqqında Hz. Ömərə istinad edərək yazılmışdır. Xalid bin Valid Uhud döyüşü münasibətilə müsəlmanlara hücum etdikdə, müsəlmanlar bu qəfil hücumun öhdəsindən gələ bilmədilər. Həzrət Mirzə Bəşir Əhməd Sahib bunun təfərrüatlarını belə yazmışdır:

Qureyş ordusu demək olar ki, bütün yerləri mühasirəyə aldı və ardıcıl hücumlara başladı. Müsəlmanlar bir müddət sonra dayanmış ola bilərdilər, amma daha pis oldu kı, cəsur Qureyş əsgəri Abdullah ibn Qamah bayraq daşıyan bir müsəlman lideri Musab ibn Ümeyrə hücum etdi və sağ qolunu qılıncla kəsdi. Musab dərhal bayrağı digər tərəfdən götürdü və İbn Qaymahla qarşı-qarşıya gəldi, ancaq ikinci turda digər əli də kəsildi. Bunun üzərinə Musab hər iki kəsilmiş əli ilə İslam bayrağını tutmağa çalışdı və onu tutdu və sinəsinə sancdı ki, İbn Qaymah üçüncü dəfə onu vurdu və bu dəfə Musab şəhid oldu və yıxıldı.

Bayraq dərhal başqa bir müsəlman tərəfindən qaldırıldı, lakin Musabın bədəni Peyğəmbərlə (sallallahu aleyhi və səlləm) bənərdi ona görə İbn Qameyyə Məhəmməd (sallallahu aleyhi və səlləm) -ə şəhid etdiyi düşündü. O elan etməyə başladı kı mən Mühəmməd (SAV)-I öldürdüm. Ola bilsin ki onun bu hərəkəti fəsad və aldatma niyyətindən olsun. Hər halda, Musabın şəhadəti ilə əlaqədar bir hay-küy salındı və Məhəmmədin (s.ə.s) öldürdüyünü söylədi.

 Bu xəbərlə müsəlmanlar da özlərini itirməyə başladılar və həyəcan içində qaldılar. Səhabələrin çoxu meydandan qaçdılar. O zaman müsəlmanlar üç qrupa ayrıldı. Bir qrup, Peyğəmbərin (s) şəhadət xəbərini eşidərək sahədən qaçanlardı, lakin bu qrup ən kiçik idi. Ancaq Quranda qeyd edildiyi kimi, dövrün xüsusi şərtlərini və insanların səmimi inamını və səmimiyyətini nəzərə alaraq Allah onları bağışladı. Digər qrup isə qaçaq olmayan, ancaq Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) şəhadət xəbərindən ürəyi sıxılan və ya indi döyüşməyin mənasız olduğunu düşünənlər idi. Üçüncü qrup bərabər mübarizə aparanlardı. Bəziləri Həzrət Peyğəmbərin (s) ətrafına toplayaraq misilsiz igidliyi göstərənlər və döyüş meydanında dağınıq döyüşənlər idi. Bu insanlar, eləcə də ikinci qrupun üzvləri, Peyğəmbərin (s) sağ olduğunu bilən kimi dəli kimi döyüşərək onun ətrafında toplaşırdılar.

o dövrdə çox təhlükəli bir döyüş gedirdi və müsəlmanlar üçün ağır bir əziyyət və sınaq dövrü idi. Dediyim kimi o zaman peyğəmbərin şəhid olduğunu eşidən əshabələr ümidsiz idilər və silah ataraq bir terəfdə oturmuşdular. Ənəs bin Nazr Ənsari yuxarıdan gəldi və onları görüb dedi: “Burada nə edirsiniz?” Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) şəhid olduğunu cavab verdilər və dedilər ki, İndi döyüşməklə nə qazanacağıq? Ənəs dedi: “Əslində bu Mübarizə vaxtıdır ki, Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) ölümü başımıza gəlmiş və ondan sonrakı həyat sevinci nədir?”

Sonra Səd ibn Muaz qabağına gəldi. Həzrəti Ənəs ona dedi ki, Saad mənə Uhud dağdan cənnətin rayihəsi gəlir.Bunu söyləyən Ənəs düşmən sıralarına qatıldı və döyüşərkən şəhid oldu və döyüşdən sonra göründü ki, bədənində sexsəndən çox yara var idi, heç kim kimin cəsədi olduğunu tanıya bilmədi. Nəhayət, bacısı barmağına baxaraq onu tanıdı.

Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm) bəzi səhabələri ilə dağın vadisinə təzə çatmışdı kı, bir qrup kafir vadiyə hücum etdi. O zaman Peyğəmbər (Ona Allahın salavatı və salamı olsun) dua etdi:

اللھم انہ لا ینبغی لھم ان یعلونا

 İlahi, bu insanlar bizə çata bilməsinlər. Bunun üzərinə Həzrət Ömər bin Xəttab bəzi mühacirlərlə birlikdə bu müşriklərə qarşılaşdı və onları qovdu. Həzrət Mirzə Bəşir Əhməd Sahib yazır:

Əbu Süfyan, bəzi yoldaşlarının müşayiəti ilə müsəlmanların toplandığı keçid tərəfə doğru irəliləyib vı onun yaxınlığında dayanıb “Müsəlmanlar, aranızda Məhəmməd var?” Deyə qışqırdı. Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm) buyurdu: Cavab verməyin. Beləliklə, bütün səhabələr susdular. Sonra Əbu Bəkr və Ömərdən soruşdu, peyğəmbərin dediyinə görə heç kim ona cavab vermədi. Yüksək və qürurlu bir tonla dedi ki, bütün bu insanlar öldürüldü, çünki sağ olsaydılar cavab verərdilər. O zaman Hz. Ömər özünü saxlaya bilmədi və biixtiyar şəkildə cavab qaytardı; Ey əduvullah (Allahın düşməni), yalan danışırsan. Hamımız sağıq və Allah sizi əllərimizlə alçaldılacaq. Həzrət Ömərin səsini tanıyan Əbu Süfyan dedi; “Ömər, həqiqəti söylə. Məhəmməd sağdır?” Həzrət Ömər söylədi; “Bəli, bəli, Allahın lütfü ilə sağdır və səni dinləyir”. Əbu Süfyan bir qədər alçaq səslə dedi ki ,İbn Qameyyə yalan danışdı, çünki düşünürəm ki, sən ondan daha doğrusan. Sonra Əbu Süfyan çox yüksək səslə qışqırdı. Yüksək Hubl, ey Hubble, izzətin ucaldılsın. Səhabələr Peyğəmbərin (salləllahu aleyhi və səlləm) göstərişlərinə riayət edərək edərək sakit idilər, lakin əvvəl öz adlarına susmağı əmr edən Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm) indi bütlərin adına səbirsiz oldu və dedi ki niyə cavab vermirsiniz? Səhabələr dedi ; “Allah Rəsulunun cavabı nədir?” Dedi: Deyin ” Allah yenilməz qüvvət sahibi, hikmət sahibidir! ” Əbu Süfyan dedi: Bizimlə şərəf var və sizin heç bir şərəf yoxdur. Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm) səhabələrə buyurdu: Deyin: Allahın bizim mövlamızdır (köməkçimizdir ) və sizin heç biriniz yoxdur. Bundan sonra Əbu Süfyan dedi ki, döyüş bəzən yüksələn, bəzən düşən bir vedrə kimidir, buna görə bu günü Bədr gününün intiqamı kimi qəbul et və döyüş meydanında talanlanmış cəsədləri tapacaqsan. əmr vermədim, amma bu barədə bildiyim zaman adamlarımın hərəkətinə əhəmiyyət vermədim. Gələn il Bədr məqamında həmin günlərində səninlə aramızda yenidən müharibə vədi verildi. Əshablardan biri Peyğəmbərin göstərişlə cavablandırdı; çox yaxşı qəbul olundu!

۔ Bu zikr, inşallah gələcəkdə davam edəcəkdir. Ölənlərdən bəzilərinin adını çəkməliyəm, buna görə də burada bitəcəyəm.

Amma bundan əvvəl mən bir daha dua üçün təhrik etmək istəyirəm. Keçən həftə də mən məzlum Fələstinlilər üçün dua iltimasçı oldum. Atəşkəs bitsə də, tarix bizə göstərir ki, bir müddətdən sonra hər hansı bir bəhanə ilə bu və ya digər şəkildə düşmən fələstinlilərə təzyiq göstərməyə davam edir. ۔ Allah mərhəmət etsin və Fələstinlilərə həqiqi azadlıq versin. Uca Allah onlara ağılı, uzaqgörən, danışmağı və haqqlarını almağı bacaran liderləri nəsib etsin. Eynilə, xüsusilə Pakistan da zülmə məruz qalan Əhmədilər üçün çox dua edin. Allah onları da qorusun.

Bundan sonra Huzur-e- Ənver, aşağıda yazılan mərhumlara yad etdi və qaibanə cənazə namazlarını qılacaqlarını bildirdi.

1- Hörmətli cənab Kureyşi Muhammed Fazlullah. 27 aprel tarixində vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

2- Cənab Seyyid Beşirüddin Əhməd. 83 yaşında vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

3- Hörmətli cənab Beşaret Əhməd Hayder. Bu yaxınlarda 71 yaşında ikən dünyasını dəyişdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

4- Hörmətli həkim Məhəmməd Əli Xan 67 yaşında vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

5- Cənab Rafi Han 30 Martda 82 yaşında vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

6- Avstraliyalı cənab İyaz Yunus 24 Martda seldə boğularaq öldü. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

7- Cənab Mian Tahir Əhməd 67 yaşında vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

8- Cənab Refik Aftab 63 yaşında vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

9- Xanım Zarina Ahtar keçən ay vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

10- Cənab Hafız Muhammed Ekrem 80 yaşında vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

11- Cənab Çodri Nur Əhməd Nasır 82 yaşında vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

12- Cənab Mahmud Əhməd Minhas 75 yaşında vəfat etdi. İnna lillahi və inna ileyhi raciun.

Hüzur-i Ənver, bütün mərhumların bağışlanmasını və dərəcələrinin yüksəlməsini dua etdi. Allah bütün mərhumlara rəhmət etsin.