Həzrəti Məhəmməd SAV
Mükəmməl örnək sahibi, sülhün şahzadəsi, kainatın qüruru, həyatı qüsursuz və xarakteri salsılmaz olan İslamın Müqəddəs Peyğəmbəri (s) dünyaya bütün bəşəriyyət üçün bir mərhəmət olaraq gəldi. Yenə də, əsrlər boyu İslam əleyhdarları, onun həyatı, əməlləri və təlimlərində açıqca yer alan yaxşı, nəcib və xeyirxah keyfiyyətləri davamlı olaraq görməməzlikdən gəldilər və onu, Allah qorusun, qaniçən və şiddətli biri kimi göstərməyə çalışdılar. Kitablarda və qəzetlərdə Həzrət Peyğəmbərə qarşı kinli və həyasız münasibətlərini nümayiş etdirmək üçün kobud və təhqiramiz karikaturalar və cizgi filmləri hazırlandı.
Sevgili Peyğəmbərimiz, həm orta əsrlərdə, həm də indiki dövrdə onun adından çox böyük işlər görən və dəhşətli cinayətlər törətmiş bəzi ardıcılları tərəfindən də çox yanlış şəkildə təsvir edilmişdir.
Əlimdə olan qısa müddətdə Əziz Peyğəmbərin həqiqətən Sülh və Barış Elçisi olduğunu təsbit etmək, mənim vəzifəm olacaqdır.
Qurduğu dinin adının “sülh” mənasını daşıması Hz. Peyğəmbərin böyük bir fərqinin təzahürüdür. “İslam” sözü bu adla bilinən dini sistemin mahiyyətini göstərir. Həzrət Peyğəmbərin təlimləri sülhü hər səviyyədə və bütün sahələrdə—fərdi, sosial, iqtisadi, milli və beynəlxalq—təmin və bərqərar edir.
Müsəlman olan şəxs sadəcə təhlükəsiz bir sığınacağa sığınmaqla kifayətlənmir, həm də başqaları üçün bunu mümkün edir. Həzrət Peyğəmbər, Müsəlmanı sözləri və ya əməlləri ilə başqalarına zərər verməyən bir şəxs olaraq tanımlayır. ‘Sülh’ Müsəlmanların salamıdır və ‘Sülh’ cənnət sakinlərinin də salamı olacaqdır..
Dünyanın böyük dinlərinin formaca çox, lakin mənşəcə bir olması indi geniş tanınmış və qəbul edilmiş bir həqiqətdir, lakin Həzrət Peyğəmbərin gəlişindən öncə bu həqiqət tamamilə bilinməmişdi. Bu, Ərəbistanın çölündən savadsız bir Peyğəmbərin yayımladığı həqiqətdir ki, Allah hər hansı bir qəbilənin və ya millətin deyil, bütün xalqların və bütün millətlərin Rəbbidir və peyğəmbərlik yolu ilə İlahi hidayətə qovuşmamış insan yoxdur.
Allah bütün millətlərə eyni dərəcədə xeyirxah və mərhəmətlidir. O, Həzrət Məhəmmədi (s) Ərəbistandan yetişdirmişsə, Musanı da Misirdən, İsanı İudeyadan, Budda və Krişnanı Hindistandan, Konfutsini Çindən və Zərdüştü İrandan yetişdirdi, hamısına salam olsun. Təlimlərinin əhatə dairələri məhdud və sonradan təhrif olumuş olsalar da, bu peyğəmbərlər Tanrının Vahidliyi ilə bağlı eyni əsas həqiqətlərin təbliğçiləri idi. İslam, nazil olan bütün dinlərin qurucularını Allahın Elçiləri kimi qəbul edən və bütün bu dinlərə inanmağı öz tərəfdarlarına borc edən yeganə dindir. Bütün dini ayələrin səhifələrini axtarsanız onlarda bənzər bir təlim tapa bilməzsiniz. Bir Xristian, Müqəddəs Peyğəmbərimiz Məhəmmədə (s) saxtakar kimi baxa bilər, bir Yəhudi İsanı (as) saxta peyğəmbər kimi qəbul edə bilər, bir Hindu Musanı (as) şarlatan hesab edə bilər, amma bir Müsəlman onların hər birini Allahın Peyğəmbəri olaraq qəbul edə bilmədiyi anda İslam meydanını tərk edər. Bu, İslamın müxtəlif inanclara tabe olanlar arasında barış və xoş niyyət mühiti yaratmaq üçün atdığı ən praktik addımdır. İnsanın yarandığı gündən bəri İslamın Müqəddəs Peyğəmbərindən (s) başqa heç bir peyğəmbər belə bir təlim gətirməmişdir.
Dini hisslərə hörmət etmək, Həzrət Peyğəmbərin bizə öyrətdiyi başqa bir əvəzsiz dərsdir. Bir dəfə, sağlığında bir Müsəlman və bir yəhudi mübahisəyə qarışdı. Hər ikisi də öz peyğəmbərlərinin nisbi üstünlüyünü iddia etdi. Görünür Müsəlman iddiaçı iddiasını Yəhudinin həssaslığına xələl gətirən bir şəkildə etmişdi, çünki o, Hz. Peyğəmbərə yaxınlaşdı və Müsəlmana qarşı şikayətləndi. Şikayəti eşidən Hz. Peyğəmbər başqalarının fikirlərinə qulaq asmamağı tövsiyə etdi. ‘Məni Musadan üstün tutmayın’ dedi. O, bunu Qurani-Kərimin onu bütün peyğəmbərlərdən üstün elan etməsinə baxmayaraq dedi. Hz. Peyğəmbərin qızğın teoloji mübahisələr əsnasında davamçılarından tələb etdiyi yüksək ədəb və nəzakət standartları belə idi.
Hicrətin 6-cı ili sayılan 628-ci ildə Sina Dağı’ndakı Müqəddəs Yekaterina Manastırına bağışladığı Azadlıq Xartiyası, bəlkə də Hz. Peyğəmbərin dinlərarası barışıq arzusunun ən yaxşı nümunəsidir. Bu monumental sənəd bəşəriyyət tarixində görünməmiş bir sənəddir. Orada deyilir:
“Bu, Allahın Peyğəmbəri, müjdələrin müjdəçisi, Abdullahın oğlu Məhəmmədin sonradan gələnlərə bəhanə qalmaması üçün yazılmasına səbəb olan sənəddir. Bu sənədin Şərqdə və Qərbdə, yaxında və uzaqda yaşayan, hazırda yaşayan və gələcək nəsil, bizim tanıdığımız və tanımadığımız Xristianlar üçün yazılmasına səbəb oldum.
Müəyyən edilmiş qanunları pozan və ya təhrif edən hər bir Müsəlman, Allahın əhdini pozmuş sayılacaq və vədinə qarşı çıxacaq və bunu etməklə, istər hökmdar, istərsə də adi bir vətəndaş olsun, Allahın qəzəbinə düçar olacaqdır. Söz verirəm ki, dağlarda, meşələrdə, səhralarda, yaşayış və ya ibadət yerlərində mənim köməyimi axtaracaq hər hansı bir rahib və ya yolçunun düşmənlərini dostlarım və köməkçilərimlə, bütün qohumlarım və mənim ardımca getdiyini söyləyənlərin hamısı ilə dəf edəcəyəm və onları müdafiə edəcəyəm, çünki onlar mənim əhdimdir. Onları vəd edərək verdikləri vergi əvəzində düşmənlərinin təqibindən, zərərindən və xəcalətindən qoruyacağam. Özlərini və mülkiyyətlərini özbaşlarına müdafiə etmək istəsələr, buna icazə veriləcək və bu xüsusda hər hansı bir narahatlığa məruz qalmayacaqlar.
Heç bir yepiskop yepiskopluğundan, heç bir rahib monastırdan, heç bir keşiş ibadətgahından və həcc ziyarətində olan heç bir zəvvar qovulmayacaq. Onların heç bir kilsəsi və ya digər ibadət yerləri xaraba qoyulmayacaq, dağıdılmayacaq və yıxılmayacaq. Kilsələrinin heç bir materialı Müsəlmanlar üçün məscid və ya ev tikmək üçün istifadə olunmayacaq; bunu edən hər bir Müsəlman, Allaha və Peyğəmbərinə qarşı itaətsiz sayılacaqdır. Rahiblər və yepiskoplar, meşələrdə və ya çaylarda, Şərqdə və ya Qərbdə, Şimalda və ya Cənubda yaşamaqlarından asılı olmayaraq heç bir vergiyə və təzminata məruz qalmayacaqlar. Mən onlara şərəf sözümü verirəm. Onlar mənim sözüm və əhdimdədir və hər cür narahatçılığa qarşı mükəmməl müdafiəmdən istifadə edə biləcəklər. Kilsələrinin təmirində onlara hər cür köməklik göstəriləcəkdir. Silah gəzdirməkdən azad olacaqlar. Onlar Müsəlmanlar tərəfindən qorunacaqdır. Qoy bu sənədə Qiyamət gününə qədər əməl olunsun.” (İmzaladı: Allahın Rəsulu Məhəmməd. ([Rəsulun Məktubları])
Bu mühüm tarixi sənəd, Həzrət Peyğəmbərin (s) səmimiyyətini təsdiqləyir və barışa meylindən şübhələnməyə yer qoymur.
Sosial sülhün bərqərar olmasında Hz. Peyğəmbərin nümunəsi davamlı bir harmoniyaya aparan yolun aydınlanması üçün bir işıq mənbəyi kimi durur. Onun təlimləri, öyüdlərinə qulaq asanlar – qonşular və yolçular, varlı və kasıb, cavan və qoca, kişilər və qadınlar üçün sülh şəraitini təmin edir.
Hz. Peyğəmbərin gəlişindən əvvəl, Ərəbistanda qadınlar hüquqlarından məhrum edilir və miras olaraq paylanırdı. Qadının sosial vəziyyətini və cəmiyyətdə həyat yoldaşı və ana kimi layiqli yerini tanımaqla; miras almaq, boşanma, uşaqlara qəyyumluq, ailə işləri və ibadət hüquqlarını təmin etməklə; Əziz Peyğəmbər ailədə möhkəm bir təməl qurdu.
Əziz Peyğəmbərin vəfatından bir müddət əvvəl, Vida Həcci olaraq bilinən hadisənin icrasından sonra etdiyi möhtəşəm müraciət, İslamın bütün ruhunun və təliminin bariz nümunəsidir. Bu müraciət əsnasında belə bir şey söylədi:
“Ey insanlar, sizə söylədiklərimi eşidin və xatırlayın. Bütün Müsəlmanlar bir-birlərinə qardaşdırlar. Hamınız bərabərsiniz. Bütün insanlar, hansı millətə və ya qəbiləyə mənsub olmasından və həyatda hansı mövqedə durmasından asılı olmayaraq bərabərdirlər. İki əlin barmaqları bərabər olduğu kimi, insanlar da bir-birinə bərabərdirlər. Heç kimin başqasına qarşı iddia etmək haqqı və üstünlüyü yoxdur. Siz qardaşsınız.
Ey insanlar, Allahınız Birdir, əcdadınız da. Bir Ərəbin nə digər millətin nümayəndəsindən, nə də digərinin Ərəbdən üstünlüyü yoxdur. Ağ dərili heç bir şəkildə qara dərilidən və qara dərili də ağ dərilidən üstün deyildir, yalnız Allah və insanlıq qarşısında vəzifəsini nə dərəcədə yerinə yetirdiyi önəmlidir. Allah yanında ən hörmətli şəxs, aranızda ən saleh olandır…
Bu ay müqəddəs olduğu kimi, bu torpaq da toxunulmaz, bu gün isə müqəddəsdir, Allah hər insanın canını, malını və şərəfini müqəddəs etmişdir. Hər hansı bir insanın canını və ya əmlakını almaq və ya şərəfinə hücum etmək, bu günün, bu ayın və bu ərazinin müqəddəsliyini pozmaq qədər haqsız və yanlışdır. Bu gün sizə əmr etdiyim yalnız bu gün üçün nəzərdə tutulmayıb. Hər zaman üçün nəzərdə tutulur. Bu dünyanı tərk edib Yaradanla görüşənə qədər onu xatırlamağınız və ona əməl etməyiniz güman edilir…
Sizə dediklərimi yer üzünə çatdırmalısınız. Bəlkə də məni duymayanlar məni duyanlardan daha çox fayda götürə bilərlər. ”
Bu moizə bütün bəşəriyyət üçün əbədi bir Sülh Xartiyasıdır. O, Həzrət Peyğəmbərin insanın rifahı və dünyanın sülhü üçün nə qədər dərin qayğı bəslədiyini göstərir.
“Barış ədalətdən, iqtisadi tərəqqi barışdan asılıdır.” Son müraciətlərindən birində, Həzrət Əmirəl Möminin (atba) dünyaya verdiyi ən uyğun tövsiyəsi budur. İqtisadi ədalət həm kapitalizm, həm də sosializm üçün ortaq olan gözəl bir şüardır. Ancaq təəssüf ki, iqtisadi istismar və haqsız tətbiqlər zənginlərlə kasıblar arasındakı uçurumu artırmağa davam etdiyi üçün heç biri bu qızıl prinsipə haqq qazandıra bilmədi.
İqtisadi sülh sahəsində Həzrət Peyğəmbərin təlimləri də bizim üçün əvəzolunmaz bir istiqamət mənbəyidir. O, iqtisadi sülhün bərqərar olması yönündə zəruri olan zənginlik və yoxsulluq fərqlərini aradan qaldırmaq üçün bir sıra addımlar atdı.
O, mirasın bütün varislər arasında – valideynlər, övladlar, dul qadınlar, qardaş və bacılar arasında bölüşdürülməsini əmr etdi ki, heç kim bütün əmlakını bir adama vəsiyyət edə və bununla da sərvət yığmağı təşviq edə bilməsin.
Prinsipcə o, kasıbların zənginlərin sərvətindəki haqqını tanıdı və Zəkat vasitəsi ilə, kasıbların varlıların zənginliyindəki bütün hüquqlarının əldə olunmasını təmin etdi və beləliklə onlar arasında sülhü təmin etdi.
Faiz konsepsiyası bir çox ailənin, qurumun və hətta hökumətin iqtisadi sülhü ilə bağlı ciddi problemlər yaratdı. Böyük Britaniya Parlamenti Evlərindəki tarixi müraciətində Həzrət Əmirəl Möminom (atba) aşağıdakı şərhi etdi:
“Bu gün əsas problem kredit böhranı adlandırılan iqtisadi böhrandır. Nə qədər qəribə səslənsə də, dəlillər bir həqiqətə işarə edir. Qurani-Kərim faizlərdən qaçın deyərək bizə istiqamət verdi, çünki faiz elə bir lənətdir ki, daxili, milli və beynəlxalq sülh üçün təhlükə yaradır..” (22 Oktyabr 2008)
Faizin qadağan edilməsi İslamın iqtisadi fəlsəfəsində əsas yer tutur. Allah kasıblara, yoxsullara yardım etməyi və sərvətin insanlar arasında ədalətli bölüşdürülməsini sevir. Faiz sistemi bu nemətlərin mərkəzinə zərbə endirir.
Faizə əsaslanan qlobal iqtisadiyyata alternativlər axtaran qabaqcıl alimlər tərəfindən aparılan bir araşdırma göstərdi ki, “İslam yanaşmasını tətbiq etməklə bir çox insan səfalətinin qarşısını almaq olar.” (Tarixi Sələmçiliyin Tənqidinin Qısa İcmalı, Wayne A.M. Visser və Alastair McIntosh) Bu, Hz. Peyğəmbərin iqtisadi sülhün əsasını qoyduğunu göstərir.
Hökmdarlarla hökmranlar arasındakı gərgin münasibətlər, sülhü poza biləcək başqa bir amildir. İslam demokratik bir hökuməti üstün tutur, lakin heç bir idarəetmə formasını istisna etmir. Ancaq hökumətlərin və siyasi sistemlərin uğursuzluğu səfalət və narazılığa səbəb ola bilər və nəticədə nümayişlərə, sənaye qarşıdurmalarına, üsyana və nizamsızlığa səbəb ola bilər.
Müqəddəs Peyğəmbərin təlimləri milli sülhün bərqərar olması üçün əvəzolunmazdır. O, hökmdarlara verilən səlahiyyətin onların şəxsi mülkləri deyil, mütləq ədalətlə yerinə yetirilməli olan bir milli etibar olduğunu və hökumətin xalqla məsləhətləşərək aparılmalı olduğunu öyrətdi. Digər tərəfdən, insanlara hökmdarlarını seçmək gücünün Allahın bir hədiyyəsi olduğunu və buna görə də buna tam layiq olanları diqqətə seçməyin lazım olduğunu anlamağa çağırdı. Qurani Kərimdə buyurulur:
Allah sizə əmanətləri öz sahiblərinə qaytarmanızı və insanlar arasında hökm etdiyiniz zaman ədalətlə hökm etmənizi əmr edir. Həqiqətən, Allahın bununla sizə verdiyi öyüd necə də gözəldir! Əlbəttə, Allah hər şeyi eşidəndir, görəndir! (Fəsil.4: Ayə:59)
Layiq hökmdarlara səlahiyyət verdikdən sonra Hz. Peyğəmbər onlara tam əməkdaşlığa və itaətə tabe olmalarını və onlara qarşı üsyan etməmələrini öyrətdi. Növbəti ayədə deyilir:
Ey iman gətirənlər! Allaha, Peyğəmbərə və özünüzdən olan ixtiyar (əmr) sahiblərinə itaət edin.… (Fəsil.4: Ayə:60)
İtaətkarlıq hər cür üsyanı və anarxiyanı kökündən kəsir və bunu vurgulamaqla Hz. Peyğəmbər, milli barışın təməlini qoymuş oldu.
Beynəlxalq mübahisələrin həlli üçün Qurani Kərimin aşağıdakı ayəsi münasibdir::
Əgər mö´minlərdən iki dəstə bir-biri ilə vuruşsa, onları dərhal barışdırın. Əgər onlardan biri təcavüzkarlıq etsə, təcavüzkarlıq edənlə Allahın əmrinə qayıdana qədər vuruşun. Allahın əmrinə qayıdarsa, hər iki dəstənin arasını ədalətlə düzəldin və insafla hərəkət edin. Şübhəsiz ki, Allah insaflıları sevər! (Fəsil.49: Ayə.10)
Bu ayə bütün dünya və xüsusən Birləşmiş Millətlər Təşkilatı üçün əla bir modeldir. İslam təcavüzkarlığı qadağan edir, lakin mübarizə aparılmaması sülhü təhlükə altına alarsa və müharibəni təşviq edərsə, bizi mübarizə aparmağa çağırır. Bu, nəticədə sülhün qurula biləcəyi bir təlimdir və Hz. Peyğəmbərin təcrübəsinə əsaslanan təlimdir.
Əziz bacı və qardaşlarım! İslamın qılıncla yayıldığı tez-tez təkrarlanan bir iddiadır. Qərəz və paxıllıqdan doğan bu cür iddialar sonralar İslamın müharibə və terror dini olduğuna dair iddiaların yaranmasına səbəb olmuşdur. Ədalətli təfsirçilər bu yalan İslam anlayışını tamamilə rədd etmişlər. Məsələn, De L O’Leary yazır::
“Ancaq tarix açıq şəkildə göstərir ki, fanatik Müsəlmanların dünyanı sarsıtması və qılıncla fəth edilən irqlər üzərində İslamı zorla yayması əfsanəsi tarixçilərin təkrarladığı ən absurd miflərdən biridir.” ( İslam Yol Ayrıcında, s.8)
Bu barədə Vəd edilmiş Məsih (as) yazır:
“Bəziləri öz cahilliyi ilə İslamı Cihad vasitəsilə öz mesajını yaymaqda və qılınc gücü ilə Müsəlmanlar qazanmaqda günahlandırırlar. Dinini dəyişənlərin qılınc təhdidi altında dinlərini dəyişdirməyə məcbur olduqlarını iddia edirlər. Vay onların halına! Onlar haqsızlıqlarında və həqiqəti gizlətmək səylərində hər həddi aşdılar. Təəssüf! Onlara nə olub ki, həqiqətlərdən bilərəkdən üz çevirirlər? Hz. Peyğəmbərimiz (s) Ərəbistan torpaqlarında bir hökmdar kimi görünməmişdir. Buna görə də onun kral əzəmətinə və gücünə sahib olduğuna şübhə etmək olmaz, belə ki insanlar canlarından qorxaraq onum bayraqları altına toplaşmışdılar.” (Sülh Mesajı, s.37)
Faktlar özü hər şeyi açıq aydın göstərir. Çağırışı aldıqdan sonra Hz. Peyğəmbər Məkkədə on üç il boyunca acı, amansız və davamlı zülmə və məhrumiyyətlərə məruz qaldı. Onun ardıcıllarından ibarət kiçik bir qrup da vəhşicəsinə zülmlərə məruz qaldı. Onlar ən yüksək qətiyyət nümunəsini göstərərək bütün bu əzablara şərəf və ləyaqətlə qatlandılar. Heç vaxt şiddətə qarşı şiddət təklif etmədilər, bunun əvəzinə vətənlərindən Mədinəyə 200 mil məsafədə köç etməyi üstün tutdular. O zaman da onlar rahatlıq tapmadılar. Düşmən, güc tətbiq edərək İslamı yer üzündən silmək məqsədi ilə onları təqib etdi. Məhz o zaman və yalnız bundan sonra Hz. Peyğəmbər həqiqəti və vicdan azadlığını qorumaq üçün qılınc götürməyə məcbur oldu. Mübarizə etməmək azad inancın və həqiqət axtarışının məhvi demək idi.
Yenə də qarşıdurma əsnasında Həzrət Peyğəmbər heç bir qanun pozuntusunun olmamasını təmin etmək üçün ardıcılları üçün bir sıra müharibə qaydalarını diqqətlə qeyd etdi. Onlara qadınlara, uşaqlara, qocalara və xəstələrə hücum etmələri qadağan edildi. Onlar ümumi əhaliyə dəhşət gətirməməli və həmişə sülhün mümkünlüyünü nəzərə almalı idilər. Eynilə, ictimai binaları, meyvə ağaclarını, mal-qaranı və dini seminariyaları qorumağa diqqət yetirməli idilər.
Hörmətli sədr, əziz bacı və qardaşlar! Başlanğıcda tamamilə ümidsiz görünən İslam düşmənlərinə qarşı mübarizə, Məkkənin qan tökülmədən fəth edildiyi gün qapılarını Həzrət Peyğəmbərə və səhabələrinə açdıqda qələbə çaldı. Məkkənin bu fəthi, İslam tarixindəki bu möhtəşəm gün, bəşəriyyət tarixindəki bu tək hadisə, sevgili Peyğəmbərimizin həqiqi Sülh Mübarizi olduğunu hər şeydən daha çox təsdiqləyir. Zəfər onu qudurtmadı. Zəfər onun möhtəşəm fəzilətlərini azaltmadı. Güc onu azdırmadı. Dünya tarixin rekord qırdığı ən möhtəşəm və səxavətli bağışlanma hərəkətinin şahidi oldu. Əziz Peyğəmbər əzəmətli zülmkarlarını əfv etdi və onun böyüklüyü ən qatı ürəkləri yumşaltdı. Səhərin acı düşmənləri günortaya qədər mülayim dosta dönüşdü. İslamın ən qatı düşmənləri belə, əziz Peyğəmbər tərəfindən bu qədər səxavətli və təsirli şəkildə göstərilən şəfalı münasibətinə müqavimət göstərə bilmədi.
Məkkə fəthini şərh edən Rahib Bosworth Smith yazır:
“İndi, arzusunu həyata keçirmək, şəhvətini doydurmaq, intiqamını almaq anı olardı.. Məhəmmədin Mərinə və ya Sulla ilə birlikdə Romaya Məkkəyə giriş hesabatını oxuyun. Bütün uyğun şərtləri, əvvəlki təhqirləri və bərpa edilmiş gücünün hər birinin istifadəsini müqayisə edin və bundan sonra Ərəbistan Peyğəmbərinin əzəmətini və mülayimliyini qiymətləndirmək üçün daha yaxşı bir mövqedə olacağıq. Qovulma siyahısı, talan, intiqam yox idi. Çarəsiz bir yetimdən böyük bir ölkənin hökmdarına çevrilmək böyük bir keçid idi, bununla bununla Peyğəmbər bütün şərtlərdə öz xarakterinin nəcibliyini qorumuşdur.” (Məhəmməd və Məhəmmədənizm)
İnsanla Allah Arasında Sülh
Əziz bacı və qardaşlarım! Şübhəsiz ki, Hz. Peyğəmbər həqiqətən də sülh və barış elçisi idi, bu baxımdan onun ən böyük uğuru insanla Allah arasında sülhün bərqərar olmasıdır. O, zülmət çağların ən qaranlıq dövrü olan bir dövrdə anadan olmuşdur. Din, əxlaq və fəlsəfə aşağı səviyyədə idi. Ərəblər döyüşçü dəstələrə bölünmüşdü; onları bir-birlərinə və Yaradanlarına qarşı sevgi əsnasında birləşdirdi. Onlar bir-birilərinin vəhşi çağırışlarına heyvan kimi cavab verirdilər; onların istəklərini ülvi arzulara çevirdi. Onlar bütpərəst idilər və İlahi Birlik anlayışından məhrum idilər; Onları Həqiqi Rəbbin ən səmimi ibadətçiləri olaraq təyin etdi. O zaman da davamlı olaraq onların mənəvi nəslinin qurtuluşu üçün dua edərdi. Günahsız olsa da, günahlarımızın bağışlanması üçün dualar edərdi. Bizi cəhənnəm odundan qurtarmaq üçün o qədər dua edərdi ki, ayaqları şişərdi. Sinəsi qaynayan qazan kimi çoşana və namazlıq xalçası göz yaşlarına batanadək bizim üçün ağlayardı. Bizi Allahın mərhəmətinə yönəltdi; yenə də bizim üçün üçün çalışdı. Allahın lütf və mərhəmət libasına bürünməyimizə səbəb oldu. Bir sözlə, Yaradanımızla əbədi sülh, ittifaq və birlik əldə etməyimizin yolunu açdı.
Hörmətli Sədr, əziz bacı və qardaşlar! Balad-ul-Ameen, yəni Sülhün Məskəni olaraq bilinən Məkkə şəhərində anadan olan Peyğəmbərdən daha ironik görünən heç bir şey yoxdur. Adının sülh mənasını verdiyi bir dini quran Peyğəmbər; ardıcıllarından Allahın bütün Peyğəmbərlərinə inanmalarını tələb edərək dini xəbisliyin kökünə zərbə endirən Peyğəmbər; təlimlərinə tam əməl olunduğu halda həyatın bütün sahələrinə əbədi sülh dövrünü gətirəcək olan Peyğəmbər; əbədi sülhün, ünsiyyətin və Yaradanla birliyin yolunu işıqlandıran Peyğəmbər; o peyğəmbər ki, qılınc zərbəsi adı ilə təbliğ olunan müharibə peyğəmbəri damğasını almışdır.
Bununla birlikdə, sevgili Peyğəmbərimizin həyatını araşdıran hər bir obyektiv biliyin onun üstün fəzilətlərini və dinc rəftarını təsdiqlədiyini bilməklə kifayətlənəcəyik. Xristian müəllif Karen Armstrong, Qərbin İslamı necə başa düşə biləcəyini irəli sürərkən yazır:
“Bəlkə də Məhəmmədi təsvir etmək üçün bir yerdən başlasaq: bəzən qəbul etməyimiz çətin olan şeyləri edən, ancaq dərin nizam-intizam sahibi olan və adının mənası sülh və barışa işarə edən qılınc üzərində qurulmayan bir din və mədəni bir ənənə quran mürəkkəb, coşğun bir insan olduğunu deyə bilərik.” (Məhəmməd, Qərbin İslamı Anlama Çabası, s. 265/266)
Böyük İngilis dramaturq və müəllif Corc Bernard Şou belə bir nəticəyə gəldi:
“… Qeyri Xristian olmaqdan uzaq, ona İnsanlığın Xilaskarı deyilməlidir. İnanıram ki, onun kimi bir insan müasir dünyanın diktatorluğunu əlinə alsaydı, onun problemlərini sülh və səadətə çox ehtiyac duyulacaq bir şəkildə həll edərdi ”(‘Orijinal İslam, Cild 1, No. 8, 1936)